Przebadano budowę szkliwa zębów eurazjatyckich plio-plejstoceńskich przedstawicieli rodzaju Mammuthus, ze szczególnym naciskiem na diagenezę i zmienność osobniczą. Przedmiotem badań było w szczególności ustalenie, czy trendom ewolucyjnym w morfologii trzonowców Mammuthus towarzyszą skorelowane zmiany w mikrostrukturze szkliwa. U czterech przebadanych taksonów szkliwo zębów policzkowych składa się z trzech warstw rozgraniczonych dwiema wyraźnymi nieciągłościami w kierunku pryzmatów szkliwa. Godne uwagi jest to, że szkliwo wieńczące powierzchnię zgryzu niezużytych grzebieni trzonowych zachowuje mniej wyspecjalizowaną, dwuwarstwową strukturę, podobną do tej u wczesnego trąbowca Moeritherium. U Mammuthus meridionalis trzeci mleczny przedtrzonowiec różni się od pozostałych silniej skrzyżowanymi prążkami Huntera-Schregera warstwy środkowej, być może wzmacniającymi bardzo cienkie szkliwo. Wyniki analiz wskazują, że w toku przejścia od późnośrodkowoplioceńskiego M. rumanus do późnoplejstoceńskiego M. primigenius środkowa warstwa szkliwa, zbudowana z pryzmatów ukośnych względem powierzchni zgryzu, zapewniająca tym samym większą odporność na ścieranie, zwiększała swą względną grubość. Zgadza się to z hipotezą, że Mammuthus przystosowywał się do pokarmu o silniejszych właściwościach ściernych. Porównanie z innymi trąbowcami sugeruje, że układ szkliwa (schmelzmuster) spotykany u Mammuthus jest synapomorfią nadrodziny Elephantoidea.

Key words: Mammalia, Proboscidea, Mammuthus, enamel microstructure, evolution, systematics.

Marco P. Ferretti [mferrett@geo.unifi.it], Dipartimento di Scienze della Terra and Museo di Storia Naturale, Sezione di Geologia e Paleontologia, University of Firenze, via G. La Pira 4, I−50121 Firenze, Italy.